پایگاه خبری تاج من – گروه بین‌الملل: سفر اخیر رئیس‌جمهور چین به ریاض و دیدار گرم با مقامات سعودی، ابهامات و سوالات زیادی را درباره‌ی علت گرم شدن روابط دو کشور ایجاد کرده است؛ ابهاماتی که همگی در چارچوب دوران گذار در نظام بین‌الملل قابل فهم و تفسیر هستند. بررسی یک روند تاریخی در زمینه‌ی تلاش برای تبدیل شدن به یک ابرقدرت اقتصادی، پاسخگوی بسیاری از این سوالات خواهد بود.
ماجرا از قرن بیستم شروع شد؛ جایی در حوالی سال‌های ابتدایی دهه هشتاد میلادی و زمانی که کشورهای اروپایی توانسته بودند خود را از بحران اقتصادی پس از جنگ جهانی دوم نجات دهند و حالا دیگر حاضر نبودند تا بازارهای مالی خودشان را در اختیار ایالات متحده آمریکا بگذارند. در این میان، فرانسه میدان‌دار شده بود و با رهبری، ژنرال دوگل نسبت به مدیریت نابسامان تبادلات اقتصادی میان اروپا و آمریکا اعتراض کرد.
دلار؛ از صعود تا سقوط
تا پیش از آن، پشتوانه‌ی دلار آمریکا، ذخایر طلای واقعی در این کشور بود؛ یعنی از 22 جولای 1944 میلادی که آمریکا بیشتر از هفتصد نماینده از 44 کشور مهم وقت جهان را به برتون وودز در ایالت نیوهمپشایر دعوت کرد تا مهم‌ترین امضاهای تاریخ ایالات متحده، پای قراردادهای مالی و تجاری زده شوند. نماینده‌های کشورهای دعوت شده، آمده بودند تا برای اوضاع اقتصادی فاجعه‌بار بعد از جنگ دوم جهانی چاره‌ای بسازند.
این هفتصد و چند نفر در نهایت توافق کردند تا به جای طلا دلار ذخیره کنند و آمریکا به میزان دلارهای صادرشده، در خزانه خود طلا نگهداری کند. بانک‌های مرکزیِ کشورهای امضاکننده توافق برتون وودز می‌توانستند هر وقت که اراده کنند، ذخایر دلار خود را با مراجعه به بانک مرکزی (فدرال رزرو) آمریکا به طلا تبدیل کنند. آمریکا، با تکیه بر این تعهد، در عمل به تنها ضامن نظام پولی بین‌المللی بدل شد.
اوضاع برای حدود دو دهه بی‌نقص پیش رفت. آمریکا کاری که می‌خواست را پیش می‌برد تا اینکه زمان تسویه حساب‌ها فرا رسید. اواسط دهه‌ی 60 میلادی معامله‌ها در آمریکا نسیه تسویه شدند و ایالات متحده خیلی زود به بزرگ‌ترین ابر قدرت بدهکار جهان تبدیل شد. اوضاع در مدت چند سال به قدری فاجعه‌بار شد که اوت سال 71 پمپیدو رییس جمهور وقت فرانسه برای اینکه بتواند طلاهای کشورش را از فدرال رزرو بگیرد، همراه تیم سیاسی این کشور یک کشتی نظامی به نیویورک اعزام کرد.
ایالات متحده وارد یک دوره‌ی رکود تورمی شد. ریچارد نیکسون رییس جمهور وقت در پاسخ به کاهش خطرناک ارزش ناشی از وجود مقادیر بیش از حد ارز در حال گردش، ارزش دلار آمریکا در برابر طلا را کاهش داد. او ارزش دلار را به 1/38 اونس طلا و سپس به 1/42 اونس رساند.
سرطان پترو دلاریوآن چین جایگزین دلار آمریکا در مبادلات تجاری اسلام آباد و پکن خواهد شپیشبینی نیکسون برعکس رخ داد؛ مردم برای خرید طلا به ذخیره‌های ملی و استراتژیک حمله کردند. دلار ارزش خود را از دست داد و آمریکا به سمت پرتگاه اقتصادی کشیده شد. اوضاع به‌قدری وخیم شد که نیکسون 15 اوت 1971، امکان تبادل طلا با دلار را لغو کرد. این دستور را «شوک نیکسون» نام‌گذاری کردند؛ شوکی که قیمت طلا به سطح بی‌سابقه‌ای در آن زمان رساند و دلار را به مهم‌ترین دارایی وقت جهان تبدیل کرد.
تولد «پترودلار»
با بالا گرفتن بحران اقتصادی و بی‌پشتوانه شدن دلار، رئیس‌جمهور وقت آمریکا دست به یک ابتکار خارجی برای این مساله زد و به جای طلا، تمامی ذخایر نفت در سراسر جهان را به پشتوانه‌ی ارز ملی آمریکا تبدیل کرد.
ریچارد نیکسون، رئیس جمهور آمریکا در سال 1974 به شدت در تلاش بود تا ارزش دلار آمریکا را احیا کند و به همراه هنری کیسینجر، وزیر خارجه وقت این کشور با خاندان سلطنتی عربستان وارد مذاکره شد. تحت این توافق مقرر شد آمریکا برای عربستان سعودی تجهیزات و کمک برای حفاظت از میادین نفتی فراهم کند و در قبال آن عربستان سعودی قرار شد قیمت فروش نفت را به دلار آمریکا تعیین کند و مازاد درآمد نفتی را در اوراق بهادار آمریکا سرمایه‌گذاری کند. همه کشورهای تولیدکننده نفت اوپک تا سال 1975 اقدام مشابه عربستان را دنبال کردند.
از آن تاریخ به بعد، دلار به واحد پولی تاثیرگذار در مناسبات بین‌المللی تبدیل شد. نیکسون با پیشنهاد هنری کسینجر، مغز متفکر دولتش از عربستان مهم‌ترین شریک نفتی خود درخواست کرد نفت را «فقط» به دلار بفروشد. آمریکا در مقابل اسلحه‌ی بیشتری به عربستان داد و این کشور را با تهدیدهای ساختگی خارجی راضی به امضای قرارداد فروش نفت در مقابل دلار کرد. این‌طور بود که «پترو دلار» متولد شد
پیش به سوی «پترویوآن»
حالا حدود نیم قرن از تولد پترودلار می‌گذرد و همچنان 80 درصد معاملات نفتی جهان با دلار انجام می‌شود. همین مساله باعث شده تا با وجود افول سیاسی – امنیتی و حتی اقتصادی ایالات متحده، همچنان دلار به عنوان باارزش‌ترین ارز بین‌المللی فعالیت کند و از سقوط کامل واشنگتن جلوگیری کند.
همین مساله باعث شده تا چین به عنوان قدرتی که به دنبال به چالش کشیدن یکه‌تازی آمریکا در عرصه جهانی است، به فکر خارج کردن این آخرین ابزار اعمال قدرت کاخ سفید در عرصه جهانی باشد و در واقع، شیشه‌ی عمر آمریکا را در دست بگیرد. کلید فهم روابط پکن با ریاض دقیقا در همینجاست؛ یعنی جایی که عربستان سعودی با چین بر سر فروش 25 درصد صادرات نفت خود با یوآن به توافق رسیده است.
سران ریاض به خوبی متوجه شده‌اند که راهبرد چین برای تقابل بین‌المللی با آمریکا آغاز شده و شدت گرفته و سران پکن هم از نقش مهم نفت عربستان در آسیب رساندن به ساختار اقتصادی آمریکا باخبر هستند. همین مساله باعث شده تا طرفین زمینه را برای همکاری مساعد ببینند و به دنبال تولد یک مفهوم جدید و بسیار تاثیرگذار بر معادلات جهانی باشند: پترویوآن.
حالا آمریکا مانده و یک عربستان سعودی که می‌تواند همان هدیه‌ای را که در سال 1974 میلادی به واشنگتن فرستاد، پس بگیرد و برای پکن کادوپیچ کند...
انتهای پیام/
منبع : منبع
9th November 24